Landschap

't Goy

Deelgebied 't Goy heeft qua bodem, verkaveling en oude wegenpatronen een vergelijkbare samenstelling als deelgebied Stedelijke zone. Het gebied kent twee kleine bebouwingskernen van 't Goy en landgoed Wickenburg met haar beplantingen. Verdere karakteristieken van het gebied zijn de vele boomgaarden, erf- en laanbeplantingen, met tevens belangrijke natuurwaarden. Het gebied heeft een kleinschalig gesloten karakter met enkele belangrijke zichtlijnen. Van oudsher stonden voornamelijk in deelgebied 't Goy en Stedelijke zone veel karakteristieke hoogstamboomgaarden. Restanten hiervan zijn nog steeds aanwezig.

Schalkwijk

Dit deelgebied heeft binnen de gemeente een geheel eigen identiteit. De bodem ligt laag, is nat en bestaat voornamelijk uit relatief kalkloze rivierkleigronden. Verder heeft dit gebied grotendeels nog een mooie oude ontginningsverkaveling met een netwerk van sloten en weteringen. Het deelgebied is hoofdzakelijk bebouwd langs de ontginningsas Schalkwijk en herbergt verder restanten en bouwsels van de Nieuwe Hollandse waterlinie en oude kastelen (Schalkwijk, Marckenburg). De wegen en sloten zijn recht en vaak lang.

Zeer karakteristiek is dat het gebied een zeer open karakter heeft. Verdere kenmerken zijn erf- en laanbeplanting, beplanting rond forten en de eendekooi en doorsnijding Adam-Rijnkanaal en spoorlijn. De sloten en slootkanten in polder Vuylcop, Blokhoven en Biesterpolder en ook langs het inundatiekanaal en het veenmoerasgebied Rietveld herbergen belangrijke natuurwaarden.

Deelgebied oeverwal

De bodem van dit deelgebied bestaat uit kalkloze en kalkhoudende rivierkleigronden (stroomruggronden) en is opgedeeld in onregelmatige verkaveling en daaraan gekoppeld patroon van sloten en weteringen en oude wegenpatronen langs ontginningsassen en op dijken. Het gebied ligt hoger en droger dan het komgebied Schalkwijk. De meer geconcentreerde bebouwing bestaat uit lintbebouwing langs de doorgaande wegen.

De overige bebouwing treft men verspreid aan langs de wegenpatronen. Verdere kenmerken zijn geriefhoutbosjes, erfbeplanting, grienden en de beplanting rond fort Honswijk, met tevens belangrijke natuurwaarden. De ruimtelijke kenmerken bestaan uit een afwisselend besloten en open karakteren aan de buitendijkse zijde een uiterwaardenlandschap.

Bomenrijen/wegbeplanting

Bomenrijen komen in het gebied vooral voor in de vorm van wegbeplantingen en soms als restanten van houtsingels. Ook zijn er in het gebied verschillende knotbomenrijen aanwezig langs sloten. Wegbeplanting komt in verschillende vormen voor. Bomenrijen vormen belangrijke structuurbepalende elementen. Ze zorgen voor een ruimtelijke inpassing van wegen in het landschap, dienen als verkeersgeleiding, oriëntatiemiddel, vervullen een windremmende functie, een functie als ecologische verbinding. De bomenrijen in het gebied bestaan vooral uit essen, populieren en wilgen.

Houtsingels

Houtsingels zijn lijnvormige beplantingselementen met bomen en struiken en hebben als zodanig landschappelijke waarden.  Bij een goed ontwikkelde houtsingel  is er sprake van een rij bomen met daaronder een struiklaag en een kruidlaag. Houtsingels zijn van belang als windkering en dienen als broed- en rustplaats voor vogels, als winterverblijfplaats voor insecten en vinden kleine zoogdieren er beschutting. Ook dienen houtsingels als begeleiding en verbinding voor verschillende diersoorten en zorgen zo voor uitwisseling tussen gebieden.

Grienden en (hakhout)bosjes

Bosjes vinden we vooral op de overgangsgronden van komgronden naar oeverwal. Ook op plaatsen langs of in de buurt van bebouwingslinten en boerderijen vinden we geriefhoutbosjes. Deze zijn ontstaan door spontane opslag of zijn bewust aangeplant om in vroeger tijden te voorzien in de behoefte aan hout voor het bedrijf en het huishouden. Het hout uit grienden werd voornamelijk gebruikt voor het maken van beschoeiingen en het vlechten van bijvoorbeeld manden.

Erfbeplantingen

De meeste boerderijen zijn voorzien van erfbeplanting. De aard en de vorm van de beplanting kan sterk uiteenlopen: oprijlanen, solitaire bomen, boomgroepen, geriefhoutbosjes, singelbeplanting, kleine boomgaarden of combinaties hiervan. Erfbeplanting heeft verschillende functies zoals geven van beschutting, fruit- of houtproductie en het verfraaien van het boerenerf.
Door de variatie in vorm en de relatie met andere beplantingselementen kunnen ze bijdragen aan de ecologische waarden van het gebied. Als beplanting voor de voorgevel van boerderijen zijn ook op verschillende plaatsen leibomen aanwezig.

Boomgaarden

In het gebied komen vooral boomgaarden voor in het deelgebied 't Goy en deelgebied Oeverwal. De boomgaarden staan hoofdzakelijk op de kleigronden, die bij uitstek geschikt is voor deze vorm van grondgebruik. Hoogstamboomgaarden zijn nagenoeg niet meer aanwezig maar er zijn nog wel restanten, voornamelijk als erfbeplanting (huisboomgaarden).

Solitaire bomen

Op verschillende plaatsen staan solitaire bomen. Soms gaat het om bomen als (knot)wilg of els die een restant vormen van wat ooit een volledige singel was. Op erven staan vaak solitaire bomen. Solitaire bomen hebben vaak een cultuurhistorische betekenis, zo stond er vaak bij boerderijen een notenboom omdat die vliegen en muggen weg houdt. Ook verhogen bomen de belevingswaarde en kunnen ze dienen als herkenningspunten. En fungeren ze als broed- of rustplaats voor vogels en leveren zo een bijdrage aan de ecologische waarden van het gebied.

Bermen

Bermen kunnen waardevolle verbindende elementen vormen voor kleinere zoogdieren en insecten. Dit is vooral het geval als ze kruidenrijk zijn en extensief worden beheerd, waarbij er dan ware paradijsjes kunnen ontstaan voor vlinders, bijen en andere insecten.

Overige elementen

Tot de overige beplantingselementen in het gebied kunnen ook de Eendenkooi De Knoest, de beplanting van het Elpad en de beplanting van het Wickenburgsepad worden gerekend.

Waterelementen

Sloten zijn belangrijk in het Houtense landschap. De oriëntatie van de sloten is gekoppeld aan het verkavelingspatroon. Vroeger werd vanuit grote watergangen de rest van het gebied ontgonnen met sloten en greppels.  De wat grotere lineaire waterelementen zijn de vlieten en weteringen, zoals de Blokhovense Molenvliet, Waalsewetering, Honswijkerwetering, Schalkwijksewetering, en Houtense Wetering. Oevers van waterlopen kunnen, in combinatie met de waterlopen zelf, belangrijke ecologische verbindingen vormen. Dit kan versterkt worden door de aanleg van natuurvriedelijke oevers.  Ook de waterpartijen van (voormalige landgoederen) zoals, Wickenburg, Schonauwen en kasteel Schalkwijk vormen kenmerkende elementen in het landschap.

Rivieren en kanalen

Het Houtense landschap is gevormd door de rivieren de Kromme Rijn en De Lek. De Lek vormt dan ook nog steeds een belangrijk element in het Houtense landschap. Het Amsterdam-Rijnkanaal is later kunstmatig aangelegd, heeft geen relatie met natuurllijke ontstaansgeschiedenis van het landschap vormt een ecologische barrière tussen het open komgebied en de stroomrug.

Water van de Nieuwe Hollandse Waterlinie

Alle forten van de Hollandse Waterlinie in Houten hebben een gracht om het fort. De grachten zijn relatief schoon en hebben soms bijzondere water- en oevervegetaties. Het inundatiekanaal is een onderdeel van de Hollandse Waterlinie en is gebouwd om bijbehorende inundatievelden onder water te kunnen zetten. Het inundatiekanaal is samen met zijn forten een element met grote historische, ecologisch en recreatieve waarde.